Japan is een constitutionele monarchie en parlementaire democratie die ingericht is volgens de trias politica leer, de scheiding van de machten. De echte macht in Japan is, vergelijkbaar met andere democratische landen, verdeeld in drie instanties. Vaak wordt daar als vierde de symbolische rol van de keizer bij opgeteld:
- Wetgevende macht: het Japanse parlement, de National Diet of Kokkai (国会, letterlijk Rijksdag), is verantwoordelijk voor het opstellen van wetten.
- Uitvoerende macht: de regering is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet.
- Rechterlijke macht: via de rechtspraak worden de wetten gehandhaafd.
- Keizerlijke macht: deze macht valt buiten de trias politica leer en is alleen symbolisch. De keizer is het symbool van de staat en geeft Japanners het gevoel van eenheid.
Staatsvorm
Net als Nederland en België is Japan een constitutionele monarchie, wat betekent dat de positie van het staatshoofd is vastgelegd in de grondwet. In Nederland en België is de koning het staatshoofd, in Japan is het de keizer.
Overigens is Japan tegenwoordig het enige land ter wereld met een keizer als staatshoofd. Bovendien is de Japanse keizerlijke familie de oudste dynastie ter wereld want de ze staan al aan het hoofd van de natie sinds 660 voor Christus!
Daarnaast is Japan, net als Nederland en België, een parlementaire democratie. De politieke macht ligt dus bij het door het volk gekozen parlement en het staatshoofd heeft voornamelijk een ceremoniële rol.
Parlement
Het Japanse parlement bestaat, net als in Nederland en België, uit twee kamers: het Lagerhuis en het Hogerhuis. Het Lagerhuis is vergelijkbaar met Tweede Kamer in Nederland en de Kamer is België. Het Hogerhuis doet wat in Nederland de Eerste Kamer en in België de Senaat doen.
Beide Huizen van het Japanse parlement doen hun werk in het gebouw van de Rijksdag (Kokkai in het Japans en National Diet in het Engels). De Rijksdag staat in de wijk Chiyoda in Tokyo, een van de 23 speciale wijken van de hoofdstad.
Verkiezingen
De minimumleeftijd om te mogen stemmen in Japan is 19. In de naoorlogse grondwet is stemrecht voor alle Japanse staatsburgers vastgelegd. Voor het Lagerhuis zijn iedere 4 jaar verkiezingen en iedere 3 jaar zijn er verkiezingen voor de helft van het aantal zetels in het Hogerhuis.
In recente jaren is de opkomst tijdens de verkiezingen vrij laag. In de decennia na de Tweede Wereldoorlog, toen het Japan economisch voor de wind ging, lag het opkomstpercentage meestal tussen 70 en 75 %. Aan het einde van de jaren '80 van de vorige eeuw barstte de economische bubbel. Dit zorgde voor een disconnect tussen politiek en samenleving, wat te zien is in de opkomst tijdens de verkiezingen. Begin jaren '90 zakte het opkomstpercentage tot rond de 60 % en in recente jaren brengt maar ngeveer 50 % van de Japanners een stem uit.
Rol van de keizer
De huidige rol van de keizer is vastgelegd in de grondwet die in 1946 werd opgesteld. Daarin staat dat de keizer “het symbool van de staat en van de samenhorigheid van het volk” is. Daarmee is de rol van de keizer slechts een symbolische, zonder enige invloed op de politiek.
Officieel benoemt de keizer de minister-president, maar wie die rol vervult wordt door het parlement bepaald. Ook voorziet de keizer alle door het parlement aangenomen wetten van een keizerlijk zegel, zonder invloed te hebben op de inhoud van de wetten.
De rol van de Japanse keizer binnen de politiek en staatsvorm is vergelijkbaar met de rol van de koning in Nederland en België.
